1500’lü yıllarda Şerefhan Beyliğine bağlı iken, 1514 yılında Çaldıran Zaferi ile Osmanlı topraklarına katılmıştır. Eski ismi Garzan olan ilçe, 1938 yılında çıkarılan kanun ile Kurtalan ismini almıştır.
Siirt iline bağlı olan ilçe, Güneydoğu Anadolu bölgesinde yer alır. Doğusunda Siirt ili, batısında Beşiri, güneydoğusunda Eruh, Güneybatısında Hasankeyf ilçeleri yer alır. Basur Çayı, Garzan Çayı ve Botan Çayı ile coğrafi sınırlıdır. Belediye hizmetleri, Belediye Başkan Vekili Çağlar Tekin başkanlığında yürütülmektedir.
Kurtalan tarihi Önceleri Sason ilçesine bağlı bir köy olarak kurulmuştur. 1904 yılında Beşpınar köyünde ilçe olarak kurulmuştur. Garzan beylerinin etkisi ile Beykent köyü, Kayabağlar köyü, Saipbeyli köyü, Yanarsu köylerine taşınmıştır. Demir yolu yapılması ile 1 Haziran 1938 tarihinde Misriç köyüne taşınmış, Garzan ismi Kurtalan olarak değiştirilmiştir. 1944 yılında şu anki bulunduğu coğrafi konuma taşınmıştır.
Kurtalan coğrafi yapısı 669,25 Km kare yüz ölçümüne sahiptir. 2020 tarihli verilere göre İlçe merkezi 35.914, köy ve beldeler 24.823 toplam nüfus 60.737 olarak tespit edilmiştir.
Yüksekliği 696 m rakımdır. Arazi yapısı, dalgalı, çıplak, yer yer geniş düzlüklerden oluşmaktadır. 1530 metre Dilek Tepesi (Kozdağ), 1050 metre Garzan Dağı ilçe sınırları içerisinde yer alır. Dicle Nehri havzasında bulunan İlçenin akarsuları;
Ekinli ve Yayıklı Köyleri yakınında sulama göletleri vardır. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık geçer. Kurak geçen yaz aylarında ilçenin su sıkıları görülür.
Kurtalan Ulaşım
İlçe merkezine 21.6 km mesafede olup, kara yolu ile ulaşım sağlamaktadır. Ayrıca Devlet Demir Yolları Gar Şefliği bulunmaktadır. Kırıkkale, Kayseri, Sivas, Malatya, Elazığı, Diyarbakır, Batman il sınırlarından geçerek Kurtalan İlçesine ulaşan demir yolu taşımacılığı, 1944 yılında hizmete girmiştir.
1972 yılında sanatçı Barış Manço’nun kurmuş olduğu Kurtalan Ekspresi müzik grubundan esinlenerek, Kurtalan Ekspresi adını almıştır. Bölge insanının önemli bir ulaşım aracıdır. Siirt il merkezinde bulunan hava limanı da ayrıca ulaşıma katkı sağlamaktadır. Kurtalan mahalle ve köyleri İlçe 55 köy, 16 mahalle, 1 belde, 2 belediyeden oluşmaktadır.
Kurtalan belediyesi tarihi yerler Günümüze kadar bir çok medeniyete ev sahipliği yapmış olan ilçe sınırları içerisinde;
Ören yerleri tespit edilmiş, araştırmalarda tarihe ışık tutacak bir çok kalıntılar elde edilmiş, ancak zaman içerisinde tahribata uğramıştır,
iddaa oyunları, Türk kullanıcıları açısından özel bir yere sahip. Gerek futbol bilgisine güvenen gerekse de şanslarına olan bağlılıkları ile gerçekleştirdikleri iddaa kuponları büyük ölçüde hüsranla sonuçlanır. Bu durumun asıl nedeni ise doğru hamleleri yapamamaktan ziyade seçilen bahis siteleri hakkında bilgi sahibi olmamalarıdır. Yabancı sitelerden sonra artık yerli sitelerinde kayıp bonusu imkanı tamda bu sebeple başladı. Sürekli kupon kayıplarını değerlendirmek isteyen bahis oyuncuları için iyi bir çözüm üreten bu bonusu bahis siteleri artık standart olarak sunuyor. Kısaca değinmek gerekse kayıp bonusu, bahis siteleri üzerinden oyun oynayan ancak kuponu yatan kişilere verilen bir hak olarak değerlendirilebilir. Yapmış olduğunuz kupon miktarının belirli bir orandaki kısmı size tekrar iade edilmektedir. Bahis oynayanlar açısından oldukça avantajlı bir durum olan kayıp bonusu, bahis siteleri açısından da üyelerin daha fazla bahis yapmasına olanak tanıdığı için tercih edilmektedir. Kaybettiğiniz parayı geri alabilmek için belirli şartlarda bulunuyor, örneğin belirli bir miktarda bahis yapmanız gerekiyor ve bakiyenizi tekrar bahis yaparak kullanmalısınız.
Halen ibadete açık olan camiler tarihi kimlerini korumayı başarmışlardır. Kitabelerinden ve elde edilen diğer bulgulardan Osmanlı dönemi 18-19 Yüzyıllara ait oldukları tespit edilmiştir.
Tarihi Erzen, Zakarno ve Bemberi şehirlerinin, ilçe sınırları içerisinde kurulduğu tahmin edilmekte ancak net bilgilere elde edilememiştir
Kurtalan ekonomisi Tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Buna bağlı olarak, 1952 yılında kurulan Toprak Mahsulleri Ofisi Müdürlüğü faaliyetlerine devam etmektedir. Bir adet çimento fabrikası, bir adet Yaprak Tütün İşleme Müdürlüğü faaliyet göstermektedir. Başlıca tahıl üretilen ilçede yer fıstığı, pamuk, tütün üreticiliği de yapılmaktadır.
Kurtalan eğitim ve kültürel faaliyetler İlçede okul öncesi, ilkokul, ortaokul, lise toplamda 108 okul bulunmaktadır. Ayrıca halkın eğitimine yönelik Kurtalan Halk Eğitim Merkezi, bir adet kütüphane bulunmaktadır. Spor faaliyetlerinin yürütülmesine yönelik İlçe Spor Müdürlüğü bulunmaktadır. Kurtalan Belediye Spor adı altında futbol takımı 3. ligde mücadele etmektedir.